مقدمه ای بر آشنایی با فرش ماشینی

در این مقاله سعی شده ضمن آشنایی با اصلاحات تخصصی و تعاریف فنی، با ساختار و نحوه تولیدو مشکلات پروسه طراحی و تولید تا حدی آشنا شوید.

• وجه اختلاف فرش ماشینی و دستباف

• مواد اولیه به کار رفته: غالبا در فرش های دستی از نخ پشمی، کرک و ابریشم طبیعی و در فرش ماشینی از نخ اکریلیک، پلی استر، پلی پروپیلن و نایلون استفاده می شود.

• نوع گره مورد استفاده: گره در فرش دستی روی نخ چله زده می شود ولیکن در فرش ماشینی نخ خاب به صورت u و w بر روی نخ پود قرار دارد. فرش ماشینی فاقد گره است.

• دوخت نواحی کناره (زیگزاگ) و انتهایی فرش (ریشه): در فرش دستی ریشه در ادامه نخ چله قرار داشته، و لیکن در فرش ماشینی ریشه در انتهای فرش دوخته می شود. زیگزاگ در فرش ماشینی توسط چرخ های زیگزاگ زنی زده می شود در حالیکه در فرش دستی زیگزاک به صورت ریز تر و توسط دست زده می شود.

• اجزای تشکیل دهن

• ده فرش ماشینی

• نخ خاب Pile yarn

نخ خاب به نخ به کار رفته در زمینه فرش اطلاق می شود. خاب فرش غالبا از جنس پلی استر فیلامنت، اکریلیک، پلی پروپیلن، نایلون و در برخی موارد پشم نیز می باشد.

• نخ چله Warp yarn

نخ چله در فرش ماشینی دارای نقش مهم در حفظ استحکام ابعادی فرش در جهت تار، جبران نیروی وارده بر فرش از طرف نخ خاب و بافت برزنت می باشد. نخ چله غالبا از جنس پلی استر فیلامنت، پلی استر- پنبه می باشد.

• نخ پودWeft yarn

نخ پود در فرش ماشینی دارای نقش مهم در بافت فرش ماشینی بواسطه ایجاد درگیری با چله شل بافت می باشد. نخ پود غالبا از جنس پلی استر فیلامنت، جوت، پنبه و پنبه – پلی استر ریسیده (اسپان) می باشد.

• عملیات آماده سازی قبل از بافت فرش

• طراحی فرش: دراین مرحله ابتدا طرح اولیه در صفحات شطرنجی کشیده شده، در ادامه اقدام به طراحی فرش توسط نرم افزارهای کامیپوتری مختلف در اندازه، تعداد رنگ، تراکم و نمره شانه مختلف می گردد. در ادامه طرح جهت بافت به کارخانه ارسال می گردد.

• تهیه قرقره چله در مرحله چله پیچی: در این مرحله اقدام به تهیه قرقره چله در دو نوع سفت پیچ و شل پیچ توسط دستگاه های چله پیچی مستقیم یا بخشی می گردد.

• برگردان نمودن بوبین نخ: در این مرحله بوبین های نخ رنگی، در مقادیر کمتر بر روی بوبین برگردان می شود. در ادامه بوبین های نخ برگردان شده به گریل ) قفسه ( انتقال می یابد.

• چیدن بوبین های نخ در قفسه: دراین مرحله بوبین های نخ در قفسه نخ دستگاه بافندگی توسط اپراتور چیده می شود. در ادامه اقدام به سربندی نخ ها و آماده سازی سیستم جهت بافت فرش می شود. تعداد بوبین های موجود در کریل بسته به نوع دستگاه بافندگی در محدوده 000 / 00 تا 000 / 01 عدد متغیر می باشد.

• نخ کشی نخ خاب و چله: پس از چیدن بوبین ها در قفسه های نخ (کریل)، اقدام به نخ کشی نخ های خاب و چله و عبوردهی آنها از لامل و میل میلک می گردد.

• نحوه بافت فرش توسط دستگاه بافندگی

• اساس بافت فرش ماشینی: اساس بافت فرش ماشینی بر پایه درگیری نخ چله شل بافت و نخ پود می باشد. در این میان مکانیزم تشکیل دهنه بوسیله حرکت وردها (فرمان از دابی الکترونیک) و مکانیزم حرکت نخ خاب بوسیله هارنیش (فرمان از ژاکارد) می باشد.

• نحوه بافت فرش: فرش ماشینی در انواع بافت بریده و بریده- حلقه (cut and loop) به صورت دولایه توسط ماشین آلات بافندگی فرش تولید و سپس در انتها توسط تیغه وسط دو لایه از هم تفکیک می شود.

• نکته: در فرش های تمام لوپ (حلقه) فرش به صورت تک لایه بافت می شود.

• سیستم های مختلف بافت

• بافت بریده (Cut)

• بافت حلقه (Loop)

• بافت بریده و حلقه (Cut and Loop)

• شاخص طبقه بندی انواع فرش ماشینی تولیدی

• شانه: 320، 400، 420، 500، 700 و ...

• تراکم: 3000، 2250، 2000، 1600، 1500، 1400، 1200 و ...

• جنس نخ خاب مصرفی: پلی استر فیلامنت ایر تکسچره

• نوع بافت: نسبت تعداد نخ پود به نخ خاب (1 به 1، 2 به 1، 3 به 1 و ...)

• تعداد سرنخ به ازای هر متر مربع: حاصلضرب تعداد گره در 2 (448000، 750000، 882000، 980000، 1575000)

• تعداد گره به ازای هر مترمربع: حاصلضرب شانه در تراکم نخ خاب (224000، 294000، 375000، 490000، 525000)

• تعداد رنگ به کار رفته در خاب فرش: 5 تا 10 رنگ

• تکمیل وآماده سازی فرش ماشینی

• آماده سازی فرش ماشینی جهت ارائه به بازار مصرف

• ایجاد خواص منحصربه فرد در فرش

• مراحل:

• رایینگ: باز کردن رول فرش و سر طاقه دوزی آنها

• شیرینگ اولیه: ایجاد سطحی هموار بر روی فرش

• آهارزنی: اعمال آهار بر پشت فرش جهت نگه داشتن نخ خاب فرش ) به علت فقدان گره در فرش ماشینی(

• شیرینگ ثانویه: در اثر حرارت ممکن است کمی نایکنواختی در خاب فرش بوجود آید،که در این مرحله این یکنواختی رفع می شود.

• ریشه و حاشیه زنی: زیگزاک زنی لبه کناری فرش و دوخت ریشه بر نواحی انتهایی فرش

• درجه بندی و بسته بندی: کنترل کیفیت فرش آهار شده، بستن کمربند به دور فرش

• ایرادات معمول در فرش ماشینی

معمولا به سه دلیل ممکن است فرش دارای ایراد باشد، اشکال در  پروسه بافندگی، عیوب ناشی از پروسه تکمیل و یا ناشی از استفاده نامناسب مصرف کننده.

• عیوب ناشی از تولید (پروسه بافندگی و تکمیل)

• بافندگی

• پود پارگی یا عدم تغذیه پود در حین بافت فرش: در پشت فرش به صورت رگه توخالی خود را نشان میدهد. در برخی موارد ممکن است منجر به ایجاد خط بر روی فرش (شکستگی) شود.

• نخ اضافه یا بافت اضافه: این اشکال بر روی سطح فرش به صورت وجود رنگ های متفاوت از رنگ زمینه در زمینه فرش می باشد. در این موارد می بایست نخ اضافه موجود بر سطح فرش در واحد کنترل کیفی توسط دم‌باریک از فرش خارج شود.

• لوپ: این مشکل عموما در پشت فرش به صورت حلقه یا توده ای از نخ در پشت فرش می باشد. در برخی موارد در حین بافت فرش توسط دستگاه بافندگی، فیلامنت های موجود در سطح مقطع نخ در اثر کشش اعمالی پاره شده و با نخ های مجاور درگیر می شوند. این خود به عنوان عاملی موثر در ایجاد لوپ در پشت فرش است. از جمله عوامل دیگر ایجاد لوپ می توان به بروز مشکل در حرکت هارنیش ها در اثر ایجاد اصطکاک میان میل میلک ها (گرم شدن بیش از حد میل میلک ها) و بروز مشکل در عملکرد فنر یا وزنه اشاره نمود.

• شمشیری شدن: مشکل شمشیری شدن عموما در کناره (حاشیه) فرش بوجود می آید. در این موارد گوشه های فرش لبه صورت قوس دار در می آید. در بروز این مشکل اختلاف در عکس العمل نخ پود پس از برداشته شدن نیروهای کششی و اختلاف در نحوه برگشت نخ پود به حالت اولیه موثر می باشد. این مشکل بیشتر در فرش های عرض بافت بوقوع می پیوندد.

• سره (ناگونیایی): این مشکل عموما ناشی از مساوی نبودن قطرهای فرش می باشد. جهت درک بهتر میزان سره فرش، بهتر است دو طرف فرش بر روی هم قرار داده شود، اگر دو طرف فرش بر هم منطبق شوند آنگاه می توان ادعا کرد که فرش سره ندارد. در بروز این مشکل اختلاف در عکس العمل نخ پود پس از برداشته شدن نیروهای کششی و اختلاف در نحوه برگشت نخ چله به حالت اولیه موثر می باشد. این مشکل ممکن است در مرحله تکمیل فرش نیز به وجود آمده و یا تشدید شود.

• خاب سوختگی: این مشکل عموما به صورت زبر شدن بیش از حد سطح فرش خود را نشان میدهد. در بروز این مشکل کند شدن تیغه برش فرش موثر است.

• شکستگی فرش: در اثر تعدد نبافت در حین بافت فرش، شکستگی در برخی از حوزه های فرش بوجود می آید که به صورت یک بخش توخالی بر روی فرش قابل تشخیص است.

• شل افتادگی یا بغ فرش: در اثر اعمال کشش نایکنواخت بر نخ پود در حین بافت فرش (انجام پروسه پودگذاری)، شل افتادگی در فرش (به خصوص در نواحی وسط فرش) به وقوع می پیوندد.

• تکمیل

• سوزنی شدن: این مشکل در فرش ماشینی عموما ناشی از نفوذ آهار به سطح فرش می باشد. در این حالت سطح فرش به صورت زبر در می اید. بسته به نوع آهار مصرفی جهت تکمیل فرش می توان از روش هایی برای رفع حالت سوزنی شدن استفاده نمود.

• سره (ناگونیایی): این مشکل عموما ناشی از مساوی نبودن قطرهای فرش می باشد. جهت درک بهتر میزان سره فرش، بهتر است دو طرف فرش بر روی هم قرار داده شود، اگر دو طرف فرش بر هم منطبق شوند آنگاه می توان ادعا کرد که فرش سره ندارد. در بروز این مشکل اعمال کشش بیش از حد و غیر یکسان به اجزای مختلف فرش موثر است. در برخی موارد می توان از سیستم هایی جهت کاهش میزان سره استفاده نمود.

• خاب سوختگی: این مشکل عموما به صورت زبر شدن بیش از حد سطح فرش خود را نشان میدهد. در بروز این مشکل کند شدن تیغه دستگاه شیرینگ و یا گرم شدن بیش از حد اسپیرال موثر است.

• مشکل شیرینگ: این مشکل در اثر یکسان برداشته نشدن نخ خاب از روی فرش بوسیله تیغه شیرینگ می باشد. در این موارد روی فرش به صورت ناهموار به نظر میرسد.

• پارگی نخ ریشه، یکجور نبودن تراکم ریشه ها در بخش های مختلف فرش، دوخت ریشه درون نخ خاب فرش  

• پارگی نخ حاشیه (زیگزاگ)، یکجور نبودن تراکم نخ حاشیه (زیگزاگ) در بخش های کناری فرش، دوخت زیگزاگ در درون نخ خاب، بیرون زدن نخ خاب از درون زیگزاگ، عدم تطابق رنگ حاشیه با رنگ زمینه یا حاشیه فرش

• پائین بودن نیروی بیرون آمدن نخ خاب: این مشکل در اثر یکسان نخوردن یا نخوردن آهار در برخی نقاط فرش بوجود می آید.

• کپک زدگی فرش: در اثر استفاده از آهار نشاسته دار جهت تکمیل فرش و فاسد شدن نشاسته به مرور زمان (به خصوص در مناطق مرطوب)، در پشت فرش ماشینی تغییر رنگ مشاهده می گردد که عموما همراه با لکه‌های سیاه رنگ، سبز و قهوه ای و بوی ترشیدگی می باشد.

• پارگی فرش: در اثر اعمال کشش بیش از حد به فرش در حی تکمیل فرش ممکن در برخی موارد اجزایی از فرش دچار پارگی شود.

• عیوب حاصله از استفاده نامناسب از فرش توسط مصرف کننده

• رنگ رفتگی فرش: در اثر استفاده از مواد شوینده کلردار مانند آب ژاول (وایتکس)، استون و یا تینر فوری بوجود می آید.

• پوسیدگی فرش: در اثر ریختن نوشابه و مواد نوشیدنی شیرین بر روی فرش و تمیز نکردن فرش به مدت طولانی و یا قرارگیری فرش در معرض رطوبت ممکن است پوسیدگی در فرش بوجود آید که این خود عموما در فرش های دارای نخ تار از جنس پلی استر- پنبه و یا نخ پود از جنس جوت بوقوع می پیوندد.

• لکه شدن فرش: در اثر ریخته شدن لاک، گواش، رنگ ساختمانی بر روی فرش، این مشکل بروز می نماید.

• انتظارات مشتریان از فرش های تولیدی

• عدم پرزدهی فرش

• عدم حساسیت زایی در اثر تماس با فرش: برخی از مواد اولیه به کار رفته در تولید فرش مانند نخ اکریلیک دارای تاثیر حساسیت زا بر سلامت انسان است.

• زیر دست نرم و لطیف

• ثبات شستشویی و نوری بالای مواد اولیه به کار رفته: عاملی موثر در جلوگیری از رنگ رفتگی فرش در اثر شستشوی و یا تماس با نور آفتاب می باشد.

• خواص آنتی باکتریال: دارای تاثیر بسزا در جلوگیری از بو گرفتن فرش و رشد باکتری و قارچ است.

• خواص ضد آتش: دارای تاثیر بسزا در ممانعت از پیشرفت آتش به حوزه های دیگر فرش در اثر تماس مستقیم فرش با آتش است.

• خواص ضد لک: دارای تاثیر بسزا در جلوگیری از نفوذ مایعات به سطح فرش و دیر تر لک شدن فرش می باشد.

• مقاوم در برابر سرش: عاملی موثر در حفظ ایمنی مصرف کننده در حین استفاده از محصول