خانه طباطبايی های کاشان، عروس خانه های ايران

براي ما ساکنان آپارتمان‌هاي کوچکِ شهر های بزرگ، باورش سخت است که صد سال پيش، افرادي در چنين قصري از شکوه و ظرافت مي‌زيسته‌اند و چنين سليقه‌اي به خرج مي‌داده‌اند.

از هشتيِ اين خانه و خنکاي نسيم آن، حياط بزرگ و حوض‌هاي وسيع با فواره‌هاي سنتي، طاق‌های مقرنس بسيار مرتفع و کاملاً موزون، با کاشي‌کاري‌هايی که به نقاشي‌هاي شاگردانِ صنيع‌الملکِ بزرگ زينت يافته‌اند مي توان سخن گفت، تا پنجره‌هاي رنگيِ بسيار بزرگ و زيبا. بادگير اين خانه نوعي کولر طبيعي ايجاد مي‌کرد، به نحوي که تابستان‌ها هواي گرم از طريق بادگيرها به سرداب وارد مي‌شدند، جايي که اين هوا به خاک نمناک و مرطوب برخورد مي‌کرد و دماي آن را تا 22 درجه کاهش مي‌دادند.

طباطبايي‌ها اهل نطنز و مقيم کاشان بودند و صاحب خانه، تاجري شناخته شده در زمينه فرش.  ثروت سرشاري که حاج سيد جعفر طباطبايي نطنزي از اين راه به دست آورد او را بر آن داشت که خانه‌اي باشکوه در بافت تاريخي کاشان امروز و محله‌اي که آن را با نام سلطان امير احمد مي‌شناسيم بسازد.

استاد علي مريم، از برجسته‌ترين هنرمندان عصر قاجار معمار خانه طباطبايي ها به شمار مي‌رفت. نقاشي و گچ بري خانه طباطبايي‌ها زير نظر شاگردان صنيع الملک (نقاش درباري قاجار) انجام شد. آن‌ها تلاش کردند نقوش به کار رفته در گچ بري هاي خانه طباطبايي ها از فرش ايرانی و نقوش آن همچون گل و مرغ و اسليمي الهام بگيرد. 40 اتاق، 3 بادگير، 4 سرداب و 4 حياط!

پلان خانه طباطبايي ها به شکلي متقارن طراحي شده و زيبايي آن را به اوج خود رسانيده است. يک حياط با عنوان حياط مرکزي متعلق به قسمت بيروني است، دو حياط به اندروني تعلق داشته و حياط ديگر مختص خدمه بوده است. همچون تمام حياط هاي خانه هاي ايراني در شهرهاي کويري، پر است از درختان انجير و انار.

اين خانه تاريخي، 5 درب ورودي دارد. از درب اصلي که وارد اين خانه شويد بايد از يک راهرو بگذريد تا به هشتي برسيد. پس از هشتي به بيروني مي‌رسيد، حياطي با سنگ‌هاي سفيد و حوض بزرگ. اين فضا قسمت‌هاي مختلفي را در دل خود جاي داده است مانند شاه‌نشين، ايوان آينه، چندين اتاق و حياط خلوت. شاه نشين زيباترين بخش اين خانه تاريخي است و در واقع اتاقي هفت دري محسوب مي‌شود که پر است از تزئينات نقاشي، آئينه کاري، گچبري، مقرنس بندي و قطاربندي.

ايوان آينه در قسمت جلويي تالار شاه نشين قرار گرفته است که سقفي باشکوه دارد. اين سقف از فرش کاشان الهام گرفته و در گذشته فرشی درست با همين نقش روی زمين قرار گرفته بود تا تقارني جذاب پديد آورد.  اتاق‌هاي بخش بيروني به دو بخش اتاق‌های زمستانه و تابستانه تقسيم مي‌شدند که اتاق‌هاي زمستانه (مشهور به اتاق‌هاي آيينه) با شومينه، نور آفتاب، آيينه هاي زياد و سقف کوتاه، گرم مي‌شدند و اتاق‌های تابستانه نيز به گونه‌ای ساخته شده‌اند تا نور آفتاب به طور مستقيم بر آن‌ها نتابد.

با وجود آنکه خانه طباطبايي ها اولين خانه از اين نوع در کاشان نبوده است، ولي بي ترديد در کنار خانه بروجردي ها، مشهورترين آنها و الهام بخش بسيار ديگر از سازه هاي بي نظير ايراني بوده است.